Τα social media έχουν αλλάξει την καθημερινότητά μας σε κάθε επίπεδο, όμως τι επιφυλάσσει το μέλλον για τον χώρο εν γένει αλλά και για τους κύριους παίκτες που δρουν σε αυτόν;
Σχετικά πρόσφατα στη σφαίρα του εμπορίου, το Facebook αντιμετώπισε σκεπτικισμό στην κατάθεσή του στην Επιτροπή Τραπεζών της Γερουσίας για το Libra, το προτεινόμενο κρυπτονόμισμα και το εναλλακτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Στο πλαίσιο της επιβολής του νόμου, το αστυνομικό τμήμα της Φιλαδέλφειας κινήθηκε για να παύσει περισσότερους από δώδεκα αστυνομικούς μετά την αποκάλυψη των ρατσιστικών τους σχολίων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο Έλον Μασκ από τη μεριά του έθεσε την προοπτική της κατάργησης του χώρου μεταξύ των social και των μέσων ενημέρωσης μέσω της εφεύρεσης —σε κάποια μελλοντική στιγμή— ενός εγκεφαλικού εμφυτεύματος που συνδέει τον ανθρώπινο ιστό με τσιπ υπολογιστών.
Το 2006, το Facebook είχε 7,3 εκατομμύρια εγγεγραμμένους χρήστες και φέρεται να απέρριψε μια προσφορά εξαγοράς 750 εκατομμυρίων δολαρίων. Το πρώτο τρίμηνο του 2019, η εταιρεία αριθμούσε 2,38 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες, με συνολική αξία των μετοχών στην αγορά κοντά στο μισό τρισεκατομμύριο δολάρια.
«Το 2007 υποστήριξα ότι το Facebook μπορεί να μην υπάρχει σε 15 χρόνια. Κάνω προφανώς λάθος, αλλά είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς έχουν αλλάξει τα πράγματα», λέει ο Jonah Berger, καθηγητής μάρκετινγκ στο Wharton.
«Η πρόκληση για το μέλλον δεν είναι απλώς να έχεις τα καλύτερα χαρακτηριστικά, αλλά να παραμένεις επίκαιρος», λέει. «Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι σαν το ρεύμα ή το νερό όπου όλοι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το αν λειτουργούν. Οι νέοι νοιάζονται για το τι λέει για αυτούς η χρήση της μιας ή της άλλης πλατφόρμας. Δεν τους αρέσει να χρησιμοποιούν τον ίδιο ιστότοπο με τους γονείς και τους παππούδες τους, επομένως αναζητούν πάντα κάτι νέο».
Μόλις πριν από μερικά χρόνια, όλοι μιλούσαν για ένα διαφορετικό σύνολο υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, «και δεν νομίζω ότι κανείς περίμενε ότι το Facebook θα γινόταν τόσο τεράστιο και τόσο κυρίαρχο», λέει ο Kevin Werbach, καθηγητής νομικών σπουδών και επιχειρηματικής ηθικής στο Wharton.
Το 2018, το 42% των ερωτηθέντων σε έρευνα του Pew Research Center δήλωσε ότι είχε κάνει ένα διάλειμμα από την πλατφόρμα για αρκετές εβδομάδες ή περισσότερο, ενώ το 26% είπε ότι είχε διαγράψει την εφαρμογή του Facebook από το κινητό τους.
Ένα χρόνο αργότερα, ωστόσο, παρά τη φήμη που σημείωσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η επανάληψη του 2019 της ίδιας έρευνας της Pew διαπίστωσε ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρέμεινε αμετάβλητη από το 2018.
«Το Facebook έχει τους επικριτές του», λέει η καθηγήτρια μάρκετινγκ στο Wharton, Pinar Yildirim, «και τους απασχολούν κυρίως δύο πράγματα: ο κακός χειρισμός των δεδομένων των καταναλωτών και η κακή διαχείριση της πρόσβασης σε αυτά από τρίτους, αλλά και το επίπεδο της παραπληροφόρησης που διαδίδεται στο Facebook».
«Το ερώτημα είναι, βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου οι οργανισμοί των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και οι δραστηριότητές τους θα πρέπει να ρυθμίζονται προς όφελος του καταναλωτή; Δεν νομίζω ότι οι περαιτέρω ρυθμίσεις θα βοηθήσουν απαραίτητα, αλλά σίγουρα αυτό είναι αυτό που βρίσκεται στο τραπέζι», λέει η Γιλντιρίμ.
Η άλλη συζήτηση που αναπόφευκτα θα ενταθεί είναι γύρω από το διαχωρισμό της Big Tech σε μικρότερες, ευκολότερες ρυθμιζόμενες μονάδες. «Οι περισσότεροι από εμάς τους ακαδημαϊκούς δεν πιστεύουμε ότι η διαίρεση των οργανισμών σε μικρότερες μονάδες αρκεί για τη βελτίωση της συμμόρφωσής τους με τους κανονισμούς. Επίσης, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα είναι λιγότερο ανταγωνιστικοί», λέει ο Yildirim. «Για παράδειγμα, στη συζήτηση για το Facebook, δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα λειτουργούσε η διάλυση της εταιρείας, δεδομένου ότι δεν έχει πολύ σαφή όρια μεταξύ διαφορετικών επιχειρηματικών μονάδων».
Ακόμα κι αν τέτοιοι κανονισμοί δεν επιβληθούν ποτέ, οι συζητήσεις «μπορεί ωστόσο να βλάψουν οικονομικά τη Big Tech, δεδομένου ότι οι περισσότερες εταιρείες διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο και αυτό προσθέτει στην αβεβαιότητα», σημειώνει ο Yildirim.
Πολλοί επίσης υποστηρίζουν πως το χειρότερο είναι ότι υπάρχει και ο εθισμός των χρηστών στη μέση. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι σαν ναρκωτικό, αλλά αυτό που τα κάνει ιδιαίτερα εθιστικά είναι ότι είναι προσαρμοστικά. Προσαρμόζονται με βάση τις προτιμήσεις και τις συμπεριφορές, κάτι που το κάνει πιο χρήσιμο και ελκυστικό, ενδιαφέρον και πιο εθιστικό.
Κανείς, ωστόσο, δεν προβλέπει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μια μόδα που θα περάσει όπως είχε γίνει με άλλες παλαιότερα. Ωστόσο, θα εξελιχθεί. Η ιδέα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως απλώς ενός τρόπου επανασύνδεσης με τους φίλους του γυμνασίου φαίνεται γραφική τώρα. Ο αντίκτυπος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σήμερα είναι τεράστιος. Περιλαμβάνουν όχι μόνο δίκτυα όπως το Facebook, αλλά και φόρουμ όπως το Reddit και πλατφόρμες κοινής χρήσης βίντεο (TikTok κ.α.)
Άλλοι έχουν αρχίσει να πιστεύουν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα γύρω από τον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να είναι ο τρόπος που αλλάζουν την κοινωνία (πολιτικά και κοινωνικα).
Δεδομένων όλων των λόγων για να μην ασχολούμαστε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – τα ζητήματα απορρήτου, η ολισθηρή πτυχή του εθισμού τους, ο ρόλος του στη διάδοση της ασυδοσίας πολιτικών και εταιρειών – τι μπορούμε να κάνουμε; Έχουν σίγουρα μέλλον τα social media;
«Ναι, σίγουρα έχουν», λέει η Γιλντιρίμ. «Οι κοινωνικές σχέσεις είναι ιστοί της κοινωνίας. Όπως ο τηλέγραφος ή το τηλέφωνο ως καινοτομία επικοινωνίας δεν μείωσαν την κοινωνική συνδεσιμότητα, έτσι και τα διαδικτυακά κοινωνικά δίκτυα δεν τη μείωσαν. Αν μη τι άλλο, πιθανότατα αύξησαν τη συνδεση ή μείωσε το κόστος της επικοινωνίας με άλλους».
«Είναι χάρη στα διαδικτυακά κοινωνικά δίκτυα που τα άτομα έχουν πιθανώς μεγαλύτερα κοινωνικά δίκτυα», λέει, «και ενώ πολλοί επικρίνουν το γεγονός ότι είμαστε σε επαφή με μεγάλο αριθμό ατόμων με επιφανειακό τρόπο, αυτές οι ελαφριές διαδράσεις μπορεί ωστόσο να συμβάλλουν στη ζωή μας όταν αφορά οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα— που κυμαίνονται από την εύρεση εργασίας έως τη συνάντηση νέων ανθρώπων».
«Έχουμε συνηθίσει να είμαστε σε επαφή με περισσότερα άτομα και είναι πιο εύκολο να παραμείνουμε σε επαφή με άτομα που γνωρίσαμε μόνο μία φορά. Η παραίτηση από αυτό δεν φαίνεται πιθανή για τους ανθρώπους», λέει. «Η τεχνολογία με την οποία διατηρούμε επαφή μπορεί να αλλάξει, να εξελιχθεί, αλλά θα έχουμε κοινωνικές συνδέσεις και πλατφόρμες που θα επιτρέπουν αυτές τις συνδέσεις. Το Facebook μπορεί να εξαφανιστεί σε 10 χρόνια, αλλά θα υπάρξει κάτι άλλο».
